mucha

1. pot. Ktoś ma muchy w nosie; mucha komuś siadła na nos; mucha kogoś ugryzła, ukąsiła «ktoś grymasi, kaprysi, złości się i dąsa bez powodu»: – Boję się, że mnie nie przyjmą. I co wtedy? – Dlaczego mieliby nie przyjąć? – Z byle jakich względów. Na przykład komendantka będzie miała akurat muchy w nosie. J. Krzysztoń, Wielbłąd. Dlaczego kapitan tak niegrzecznie obszedł się z panem? – zapytał. – Co za mucha go ugryzła? A. Szklarski, Łowcy.

2. Lgnąć, ciągnąć itp. do kogoś, do czegoś jak mucha do miodu «odczuwać nieprzepartą chęć bycia z kimś lub gdzieś, posiadania czegoś, uczestniczenia w czymś, ulegać kuszącemu działaniu kogoś lub czegoś»: Mężczyźni ciągną do niej jak muchy do miodu (...). J. Brzechwa, Owoc.

3. Liczyć muchy na suficie; łapać muchy «próżnować, trwonić czas»: – Co tak piszesz? – spytała mama. – Wypracowanie z polskiego. – Co ci się stało? Zwykle siedzisz przy tym i gapisz się w lampę, liczysz na suficie muchy, których nie ma, a dziś piszesz z takim zapałem. S. Kowalewski, Okna.

4. Muchy by (nawet) nie zabił, nie skrzywdził «o kimś, kto jest dobry, łagodny i nikomu nie mógłby zrobić nic złego»: (...) mój stary muchy by nie skrzywdził. To spokojny człowiek, tylko okropny gaduła (...). J. Krakowski, Klucze.

5. Padać, ginąć itp. jak muchy «umierać, ginąć masowo»: Głód, tyfus, ludzie padali jak muchy. Rewolucja wymiatała całe rodziny. W. Żukrowski, Za kurtyną. To było szaleństwo. (...) Ginęli jak muchy. Za co? – Jak to za co? Za Polskę. J. Iwaszkiewicz, Sława.

6. Robić z muchy słonia «wyolbrzymiać coś, przesadzać»

7. Ruszać się, poruszać się itp. jak mucha w smole; chodzić, poruszać się, pracować itp. jak senna mucha «robić coś bardzo wolno, ospale, leniwie, ślamazarnie»: Znowu widocznie następuje jakieś przesilenie w pogodzie i od razu jestem półprzytomny. Poruszam się jak mucha w smole. M. Brandys, Dzienniki.

8. pot. (Taki,) że mucha nie siada «bez zarzutu, bez wad, udany, doskonały, wyjątkowy»: Poleciał z nami sam major Ladro. Wspaniały pilot. Spokojny, że mucha nie siada. B. Ejbich, Niebo.

Coś znaczy dla kogoś tyle, co dla psa mucha zob. pies 5.

Uwijać się, kręcić się, zwijać się jak mucha w ukropie zob. ukrop.